Tuy nhiên, do nhận thức của người dân trong khu vực còn hạn chế, khoa học kỹ thuật chưa đáp ứng được yêu cầu, chất lượng nguồn nhân lực còn thấp, để phát huy hơn nữa vai trò của các HTX trong vùng DTTS ngoài sự chủ động của các HTX và thành viên, các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương phải thực sự đưa chính sách vào cuộc sống.
HTX còn gặp nhiều khó khăn
Dù mới thành lập từ năm 2018, song HTX Dược liệu Lựu Chanh Trường Sơn (huyện Lục Nam) có bước phát triển đáng kể.
Từ 10 ha của 9 thành viên, đến nay, diện tích cây trà hoa vàng của HTX đã tăng lên hơn 30 ha. Đặc biệt, ngay năm đầu thành lập, sản phẩm trà hoa vàng của HTX đã được công nhận đạt OCOP 3 sao và nâng lên 4 sao một năm sau.
Theo Giám đốc Nguyễn Văn Đức, hiện nay HTX đang có 2 sản phẩm chính từ trà hoa vàng cung ứng ra thị trường gồm: Trà túi lọc, trà hoa. Do giá trị kinh tế cao nên trà hoa chủ yếu được khách hàng ở các TP, người có thu nhập cao mua, người dân địa phương khó tiếp cận.
Trước đây, HTX đã mua 1 máy sản xuất trà túi lọc của Trung Quốc, nhưng nay đã hỏng. Để tiếp tục duy trì sản phẩm trà túi lọc, tận dụng tối đa lá trà hoa vàng, HTX đang tập trung nguồn lực mua máy sản xuất có nguồn gốc châu Âu hơn 1 tỷ đồng.
Hiện HTX còn thiếu về vốn, nhưng việc tiếp cận các nguồn vay từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX hay từ các quỹ tín dụng, ngân hàng thương mại gặp vướng mắc vì HTX không có tài sản thế chấp.
![]() |
Các HTX trong vùng dân tộc tỉnh Bắc Giang rất cần chính sách hỗ trợ của Nhà nước để phát triển bền vững. |
“Chúng tôi mong chính quyền các cấp, Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang có cơ chế, chính sách tháo gỡ hoặc đề xuất chính sách tháo gỡ với Liên minh HTX Việt Nam, với các bộ, ngành, Ngân hàng Nhà nước và cao hơn là Chính phủ, để HTX được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi phát triển sản xuất”, anh Đức nói.
Không chỉ khó khăn về vốn để đầu tư máy móc, thiết bị bảo quản, sơ chế, chế biến nông sản, mà nhiều HTX trong vùng DTTS còn gặp khó khăn, hạn chế về khoa học kỹ thuật, mà nguyên nhân chính là trình độ cán bộ chuyên môn, đội ngũ kế toán và nhất là cán bộ lãnh đạo trong các HTX còn hạn chế. Nguyên nhân là do việc triển khai các chính sách về hỗ trợ kế toán cho các HTX chưa được đồng bộ. Bên cạnh đó, nguồn lực kinh tế còn hạn chế, các HTX vùng DTTS thường ở vùng sâu vùng xa nên khó thu hút được người trẻ, người có kinh nghiệm về làm việc.
Ông Đinh Văn Lai, Giám đốc HTX Ba kích tím Tây Yên Tử (Sơn Động) cho biết, sau 4 năm trồng, hơn 2 ha ba kích của các thành viên chuẩn bị cho thu hoạch với thu nhập dự kiến khoảng 600 triệu đồng/ha.
Tuy nhiên, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 đang diễn biến hết sức phức tạp hiện nay, dự kiến sản phẩm thu hoạch rất khó tiêu thụ, vì thị trường xuất khẩu có thể bị "đóng băng", thị trường trong nước cũng hạn chế.
“Do vậy, chúng tôi đang tìm hướng để chế biến thành các sản phẩm khác nhau để có thể tiêu thụ một cách ổn định và nâng giá trị sản phẩm”, ông Lai nói.
Tháo gỡ cho các HTX
Theo thống kê của Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang, hiện toàn tỉnh có 128 HTX trong vùng đồng bào DTTS, miền núi, trong đó có 50 HTX tại các thôn, xã đặc biệt khó khăn với tổng vốn điều lệ gần 226,5 tỷ đồng.
Nắm bắt kịp thời nhu cầu của người tiêu dùng, các HTX không ngừng cải thiện, nâng cấp sản phẩm từ mẫu mã, bao bì đến chất lượng để mở rộng và đứng vững trên thị trường; đầu tư mở rộng nhà xưởng, máy móc, diện tích sản xuất.
Một số HTX có sản phẩm được cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn OCOP từ 3 sao trở lên như: HTX Dịch vụ nông nghiệp Thảo Mộc Linh (Sơn Động), HTX Dược diệu Lựu Chanh Trường Sơn (Lục Nam), HTX Dược liệu Thiện Tâm (Yên Thế)…
Cùng với đó, tại vùng đồng bào DTTS, người dân, thành viên HTX đã tiếp cận công nghệ tạo ra những sản phẩm đạt tiêu chuẩn VietGAP như: vải thiều Lục Ngạn; na, dứa Lục Nam…
Tuy nhiên, bên cạnh một số HTX đã khẳng định được chỗ đứng trên thị trường, hiệu quả hoạt động của hầu hết các HTX tại vùng đồng bào DTTS còn thấp, chưa có sức lan tỏa trong cộng đồng.
Nhiều HTX chỉ thực hiện một nhiệm vụ được chính quyền địa phương giao như thủy nông, vệ sinh môi trường, thậm chí có đơn vị thành lập để thụ hưởng chính sách hỗ trợ của Nhà nước, chưa tạo ra nhiều lợi ích cũng như sự gắn kết cho thành viên và người dân.
Vùng đồng bào DTTS, miền núi có nhiều tiềm năng, lợi thế để khai thác, phát triển theo mô hình HTX, nhất là sản phẩm đặc trưng. Tuy nhiên, do thiếu nhạy bén nên việc sản xuất tập trung quy mô lớn chưa có; các mô hình sản xuất gắn với chuỗi giá trị còn ít.
“Tại một số địa phương, trong quá trình hoạt động, các HTX còn nhiều trở ngại về cơ chế, chính sách, thiếu nguồn lực về con người, nhất là đội ngũ cán bộ trẻ, có trình độ, năng lực chuyên môn, tâm huyết với HTX. Đặc biệt là các HTX đang rất thiếu nguồn vốn, rất khó khăn khi tiếp cận hoặc vay từ các nguồn vốn ưu đãi”, bà Nguyễn Thị Thúy Dung, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang thẳng thắn nhìn nhận.
Nhằm giúp các HTX trong vùng DTTS tháo gỡ khó khăn, từng bước khai thác được tối đa lợi thế, lần đầu tiên, Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang ký kết chương trình phối hợp với Ban Dân tộc tỉnh Bắc Giang.
Theo đó, giai đoạn 2021-2025, hai bên sẽ tư vấn, tuyên truyền, vận động thành lập mới các HTX trong vùng đồng bào DTTS và miền núi; xây dựng một số mô hình ứng dụng công nghệ cao, sản xuất gắn với chuỗi giá trị. Phối hợp các hoạt động khởi nghiệp, hợp tác quốc tế và thu hút đầu tư vùng đồng bào DTTS và miền núi trên nhu cầu thực tiễn, tiềm năng và lợi thế vùng.
Ông Nhữ Văn Nam, Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Bắc Giang cho biết, Ban Dân tộc và Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang đang xây dựng kế hoạch hỗ trợ các HTX tại vùng đồng bào DTTS phát triển sản xuất. Khi Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS, miền núi giai đoạn 2021-2030 được triển khai, người dân tại khu vực này sẽ có thêm các nguồn lực để phát triển.
“Tuy nhiên, để các HTX trong vùng DTTS khai thác tốt lợi thế, từng bước nâng cao thu nhập, người dân cũng cần phải xóa bỏ tư tưởng trông chờ, ỷ lại. Các HTX cần năng động hơn, mạnh dạn hơn trong việc tìm kiếm doanh nghiệp, nhà đầu tư để đầu tư mở rộng sản xuất, kinh doanh, sản xuất theo nhu cầu của xã hội gắn với chất lượng nông sản. Và đặc biệt là phải chủ động, tích cực tìm kiếm thị trường, kết nối tiêu thụ sản phẩm", ông Nam nói.
Phạm Duy