Thành lập năm 2017 tại thôn 5, xã Hải Phúc, HTX VanPa hoạt động trong lĩnh vực trồng cây dược liệu và chưng cất tinh dầu, là mô hình kinh tế hợp tác đầu tiên của huyện Đakrông.
Xứng danh "HTX đồng bào"
Trong quá trình sinh sống và làm việc tại huyện Đakrông, anh Đoàn Văn Linh nhận thấy dù khí hậu khắc nghiệt, đất đai khô cằn nhưng lại phù hợp cho các loại cây dược liệu phát triển với chất lượng cao, chiết xuất ra tinh dầu có hàm lượng tốt. Nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế này, đồng thời góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, năm 2017, anh Linh đã mạnh dạn đứng ra thành lập HTX VanPa với 24 thành viên, trong đó có 20 thành viên là đồng bào dân tộc Vân Kiều.
Ngay sau khi thành lập, HTX VanPa đã lựa chọn trồng thí điểm cây sả để chiết xuất tinh dầu. Trong đó, các thành viên chịu trách nhiệm trồng, chăm sóc, bảo vệ và thu hoạch sả, còn Ban quản trị HTX điều hành các khâu san ủi mặt bằng, làm đất, cung cấp giống và phân bón vi sinh sản xuất cây sả hữu cơ thương phẩm trên diện tích 10 ha theo quy trình tiêu chuẩn của Viện Nghiên cứu và Phát triển ngành nghề nông thôn Việt Nam.
Lá sả tươi được HTX thu mua với giá 1.000 đồng/kg; bình quân 1 ha trồng sả mỗi năm thu hoạch từ 4 – 5 lượt với sản lượng khoảng 40 – 50 tấn lá, cho thu nhập từ 40 – 50 triệu đồng. Chi phí ban đầu trồng 1 ha cây sả chỉ khoảng 35 triệu đồng, trong khi chu kỳ khai thác dài từ 3 - 7 năm tùy theo từng loại đất.
 |
|
Ban quản trị HTX VanPa kiểm tra chất lượng sả nguyên liệu trước khi thu hoạch để chiết xuất tinh dầu |
“Mô hình này bước đầu có hiệu quả kinh tế nên đã thu hút thêm nhiều hộ tham gia trồng dược liệu. Đến nay, HTX đã liên kết tới 55 hộ trồng 4 loại cây chính là sả, hương nhu, gừng và nghệ với tổng diện tích gần 35 ha tại 2 huyện miền núi Đakrông và Hướng Hóa. Ngoài ra, còn có 5 hộ thuộc xã Gio Hòa, huyện Gio Linh cũng tham gia liên kết trồng 7 ha”, anh Linh cho hay.
HTX VanPa vẫn hay được bà con gọi là “HTX đồng bào”, bởi VanPa là tên viết tắt giữa 2 từ Vân Kiều và Pa Cô - 2 dân tộc thiểu số ở vùng núi phía Tây Quảng Trị. Thông qua HTX VanPa, anh Linh kỳ vọng tập hợp đồng bào dân tộc thiểu số Vân Kiều, Pa Cô tham gia mô hình kinh tế hợp tác, phát triển các tổ hợp tác trồng cây dược liệu vệ tinh ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền Tây của tỉnh Quảng Trị, cùng chia sẻ lợi ích kinh tế với HTX. Đặc biệt, với việc tham gia vào HTX, lần đầu tiên đồng bào dân tộc thiểu số ở miền núi thoát ra khỏi hình thức sản xuất nhỏ lẻ hộ gia đình chuyển sang hình thức hợp tác, cùng nhau phân công lao động, sản xuất với quy mô lớn.
Thau đổi cách thức sản xuất nông nghiệp
Hiện nay, HTX VanPa đang trồng 4 loại cây chính là sả, hương nhu, gừng và nghệ theo hướng HTX cung cấp miễn phí cây giống và hướng dẫn quy trình trồng, chăm sóc, thu hoạch… cho bà con trong liên kết sản xuất; bà con dùng diện tích đất trồng của mình để làm đối ứng, tự chăm sóc bảo quản cây dược liệu rồi bán lại sản phẩm cho HTX. Để chủ động nguồn cây giống, HTX có vườn ươm cây giống đầu tiên trên địa bàn tỉnh và đang thử nghiệm thêm nhiều cây dược liệu khác để xem khả năng phù hợp với vùng.
Các cây dược liệu thu mua được HTX VanPa chưng cất tinh dầu bằng phương pháp truyền thống. Nguyên liệu được đưa vào nồi đun bằng củi than và điện rồi ngưng tụ tách tinh dầu nguyên chất qua hỗn hợp thành phẩm bay hơi. Đến nay, HTX đã cung cấp ra thị trường nhiều sản phẩm như: tinh dầu sả chanh, tinh dầu hương nhu, tinh dầu nghệ, tinh dầu gừng, tinh dầu tràm… Mỗi loại sản phẩm đều mang mùi hương nồng đậm riêng của từng dược liệu và có các lợi ích cho chữa bệnh, tạo ra mùi thơm quyến rũ, xua đuổi côn trùng và thanh lọc cho không gian của nhà cửa.
 |
|
Xưởng chiết xuất tinh dầu sử dụng điện của HTX VanPa |
Chủ tịch UBND xã Hải Phúc - Hồ Xuân Hoàng đánh giá rất cao hiệu quả mang lại từ mô hình HTX kiểu mới mà HTX VanPa mang lại cho người dân, đặc biệt là bà con đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn xã. Khi tham gia vào HTX, các thành viên được tiếp cận với phương thức sản xuất thương mại quy mô lớn theo chuỗi giá trị, trong đó các thành viên đóng góp ngày công và được chia thu nhập.
“Trước đây, người dân trên địa bàn xã chủ yếu sản xuất nhỏ lẻ theo quy mô hộ gia đình, tự cấp tự túc, không có liên kết, hợp tác làm ăn, sản phẩm nông sản làm ra giá cả bấp bênh, bị tư thương ép giá, hiệu quả thấp. Bây giờ, HTX điều hành tất cả các công đoạn sản xuất và bao tiêu sản phẩm đầu ra cho thành viên. Đơn cử như với mô hình trồng sả nguyên liệu, hiệu quả kinh tế mang lại khá cao, đạt từ 40 - 50 triệu đồng/ha, nên ai cũng phấn khởi. Vì thế, khi nghe HTX có kế hoạch phát triển mở rộng vùng nguyên liệu thì đã có gần 100 hộ trên địa bàn xã đăng ký tham gia”, ông Hoàng cho biết.
Ngoài ra, HTX cũng đã gửi 5 mẫu tinh dầu nguyên chất sang Thụy Điển nhằm hướng tới thị trường châu Âu. Các mẫu tinh dầu này đã được bạn hàng đánh giá rất cao vì có độ đậm đặc, mùi vị mạnh rất hợp với vùng khí hậu lạnh. Hiện nay, HTX VanPa đã hoàn tất hồ sơ với Bộ Y tế để được cấp phép về sản xuất dược liệu, đăng ký các quy định về nhãn hiệu sản phẩm của tinh dầu VanPa, đồng thời hướng đến là một trong những sản phẩm OCOP của huyện Đakrông.
Có thể nói, hướng đi của HTX VanPa đã thổi "luồng gió mới" vào sản xuất nông nghiệp tại các địa phương vùng miền núi phía Tây của tỉnh Quảng Trị, mở ra triển vọng tốt đẹp, góp phần xóa đói giảm nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số.
Thiện Đạo